ดร.ขวัญรวี สิริกาญจน นักวิจัยเชี่ยวชาญ ห้องปฏิบัติการวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพ สถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ ได้รับรางวัลการวิจัยแห่งชาติ : รางวัลผลงานวิจัยระดับดีเด่น ประจำปีงบประมาณ 2565 สาขาวิศวกรรมศาสตร์และอุตสาหกรรมวิจัย จากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ผลงานวิจัยเรื่อง “Microbial source tracking: เทคโนโลยีเพื่อการติดตามแหล่งปนเปื้อนจากน้ำเสียสู่การบริหารจัดการแหล่งน้ำอย่างยั่งยืน” (Microbial Source Tracking: Technology for Identifying Fecal Pollution Sources for Sustainable Water Resource Management) โดยมีผู้ร่วมงานวิจัยประกอบด้วย นายเอกชัย คงประจักษ์ นางสาวณัฐชา ใช้โรจน์ และศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.ศกรณ์ มงคลสุข ผู้อำนวยการห้องปฏิบัติการวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพ เป็นที่ปรึกษาในโครงการ

งานวิจัยนี้ศึกษาปัญหาแหล่งน้ำธรรมชาติ ได้แก่ น้ำแม่น้ำ ลำคลอง และน้ำทะเล ซึ่งเกิดความเสื่อมโทรมเป็นอย่างมาก จากการปล่อยมลพิษจากแหล่งกำเนิดต่าง ๆ เช่น การรั่วไหลของท่อรวบรวมน้ำเสียใต้ดิน น้ำฝนที่ชะพาสิ่งสกปรกลงสู่ดินและแหล่งน้ำ ตลอดจนสิ่งปฏิกูลจากสัตว์ป่าและนกน้ำ เป็นต้น อย่างไรก็ตาม มลพิษทางน้ำแบบไม่ทราบแหล่งกำเนิดแน่ชัด กลับมีปริมาณที่หลากหลายและส่งผลกระทบต่อภาวะมลพิษที่ลงสู่แหล่งน้ำธรรมชาติได้มากกว่า ซึ่งปัจจุบันยังไม่มีระบบบริหารจัดการ หรือระบบติดตาม ตรวจสอบ ที่เป็นรูปธรรม ทำให้ประเทศไทยสูญเสียงบประมาณในการจัดการคุณภาพน้ำและน้ำเสียในปี พ.ศ. 2562 สูงถึง 2,154 ล้านบาท คิดเป็นร้อยละ 50 ของงบประมาณทั้งหมดที่ใช้ในการบริหารจัดการมลพิษและสิ่งแวดล้อม

คณะผู้วิจัยจึงได้พัฒนาการใช้เทคโนโลยีกลุ่มจุลินทรีย์ในการตรวจระบุแหล่งกำเนิดน้ำเสียในประเทศไทย (Microbial Source Tracking ; MST) ชุดโครงการวิจัยครอบคลุมตั้งแต่การพัฒนาวิธีการตรวจวัดจุลินทรีย์ในระบบทางเดินอาหารที่จำเพาะกับมนุษย์และสัตว์แต่ละชนิดโดยอาศัยการตรวจวัดเชื้อไวรัสที่จำเพาะกับแบคทีเรีย หรือเรียกว่า แบคเทอริโอเฟจ และการตรวจทางอณูชีวโมเลกุลของสารพันธุกรรม การศึกษาลักษณะเฉพาะต่าง ๆ เช่น ความคงทนในสิ่งแวดล้อม ปัจจัยที่มีผลต่อประสิทธิภาพการวิเคราะห์ จนได้เทคโนโลยีการตรวจแหล่งปนเปื้อนในห้องปฏิบัติการที่มีความพร้อม ทดสอบวิธีที่พัฒนาใหม่ในพื้นที่จริงของประเทศ พัฒนาเทคนิคการเก็บตัวอย่าง ประเมินความเสี่ยงด้านสุขภาพของผู้สัมผัสน้ำปนเปื้อน และต่อยอดองค์ความรู้พัฒนาเครื่องมือแบบพกพาสำหรับตรวจวัดจุลินทรีย์เพื่อระบุการปนเปื้อนในภาคสนาม การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านห้องปฏิบัติการวิจัยขั้นสูง ที่สามารถรองรับการแก้ไขปัญหาในโจทย์ใหม่ที่มีความท้าทายสูง เช่น การเฝ้าระวังเชื้อก่อโรคอุบัติใหม่โควิด-19 ด้วยการตรวจในน้ำเสีย ทำให้ประเทศไทยสามารถตอบสนองปัญหาได้อย่างรวดเร็ว และเท่าทันต่อสถานการณ์

งานวิจัยนี้สามารถนำไปใช้ในการระบุแหล่งปนเปื้อนมลพิษ เพื่อเป็นข้อมูลในการกำหนดแผนจัดการฟื้นฟูคุณภาพน้ำให้สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ด้านการเติบโตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน และแผนแม่บทบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ 20 ปี ให้เหมาะสมกับงบประมาณและความรุนแรงของปัญหาในพื้นที่ต่าง ๆ โดยเฉพาะการส่งเสริมแนวคิดใหม่ ในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจด้วยทรัพยากรธรรมชาติทางทะเลและชายฝั่ง หรือ Blue Economy ให้เกิดการกระตุ้นการท่องเที่ยวทางน้ำ และเพื่อเตรียมพร้อมให้ไทยเป็นผู้นำด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมที่ดีที่สุดในอาเซียน อันเป็นการยกระดับคุณภาพชีวิตความเป็นอยู่ โดยเฉพาะด้านสุขภาพของประชาชน ลดการพึ่งพาเทคโนโลยีและผู้เชี่ยวชาญจากต่างประเทศ ผลสำเร็จของโครงการวิจัยนี้เป็นที่ยอมรับในระดับสากล และได้เผยแพร่ในวารสารวิชาการระดับนานาชาติ กว่า 13 ผลงาน อ้างอิงผลกระทบเชิงวิชาการในระดับนานาชาติ 95 ครั้ง และคว้ารางวัลผลงานวิจัยระดับนานาชาติมาแล้ว จำนวน 6 รางวัล

รางวัลผลงานวิจัยนี้ เป็นผลงานวิจัยหนึ่งเดียวที่ได้รับรางวัลระดับดีเด่น จากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ซึ่งประกาศรางวัลผลงานวิจัยประจำปีงบประมาณ 2565 รวม 49 ผลงาน ประกอบด้วยรางวัลระดับดีเด่น 1 ผลงาน รางวัลระดับดีมาก 10 ผลงาน และรางวัลระดับดี 38 ผลงาน

รายละเอียดงานวิจัยสามารถติดตามได้ที่ลิงค์นี้
งานวิจัย